Hulpschrift groep 6 taal

Hieronder staan de hulpkaarten voor taal groep 6

Terug naar groep 6

Woordsoorten

Zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord en lidwoord 

Mensen, dieren, planten, en dingen hebben een naam: meisje, vos, struik, potlood. Ook begrippen hebben een naam: liefde, ziekte, tijd, hulp. Je noemt deze woorden zelfstandige naamwoorden. 

Voor een zelfstandig naamwoord kun je altijd de, het of een zetten.  
Je noemt deze woordjes lidwoorden.  

Voor een zelfstandig naamwoord kunnen ook andere woorden staan. Die woorden zeggen iets over het zelfstandig naamwoord: mooi, groot, bruin, rond.  
Je noemt deze woorden bijvoeglijke naamwoorden. Een bijvoeglijk naamwoord zegt vaak iets over wat je er van vindt. Of iets over de vorm, de grootte, de kleur of materiaal waar het van gemaakt is.  

Het bijvoeglijke naamwoord goede zegt iets over het zelfstandig naamwoord koning. Daarvoor staat het lidwoord een.  

Ik ben een goede koning

Dubbele punt, puntkomma en komma 

A: Inge vraagt: “Wat vind jij de leukste sport?” 

     Maud antwoordt: “Ik vind zwemmen het leukst” 

     Inge zegt: “Ik ook, want ik ben er erg goed in” 

B: Inge vraagt wat Maud de leukste sport vindt.  

    Maud antwoordt dat ze zwemmen het leukst vindt 

    Inge zegt dat zij dit ook vindt, omdat ze er erg goed in is.  

In tekst A staat precies wat Inge en Maud hebben gezegd.  
Daarom gebruik je in de zinnen een dubbele punt en aanhalingstekens.  

In tekst B staan niet precies de woorden van Inge en Maud.  
Daarom gebruik je hier geen aanhalingstekens.  

Maak je van twee zinnen één zin? Dan zet je er een komma tussen.  

Ik ben blij. Ik win een prijs à Ik ben blij, want ik win een prijs.  

Bij het woord en schrijf je geen komma  

Ik win de wedstrijd. Ik krijg de prijs à Ik win de wedstrijd en ik krijg de eerste prijs  

Een komma gebruik je ook als je een aantal dingen opnoemt. Dat heet een opsomming. Voor een opsomming schrijf je ook vaak een dubbele punt.  

Deze sporten vind ik leuk: voetbal, judo, zwemmen, atletiek 

Ook tussen verschillende bijvoeglijke naamwoorden schrijf je een komma.  

Ik zag een gevaarlijke, grote, bruine hond.  

 

Leestekens en directe en indirecte rede 

Leestekens worden gebruikt om een tekst beter leesbaar te maken. Een punt staat achter een zin, een komma vaak midden in een zin. Als je een komma ziet staan, neem je even een korte leespauze. Je gebruikt een komma:  

• Als je van twee zinnen één zin maakt. De komma komt voor het voegwoord: We gingen bij oma op bezoek, want ze was zondag jarig. 

• Bij een opsomming: Ik hou van kikkers, slangen, hagedissen en leguanen 

• Tussen twee bijvoeglijke naamwoorden: Zij droeg een mooie, lange jurk 

• Tussen twee persoonsvormen: Wat hij gezegd heef, zal ik nooit vergeten  

De dubbele punt en aanhalingstekens worden gebruikt als iets precies zo gezegd is. Je noemt dit de directe rede. Hij zei: ‘Ik heb Fenna gesproken’ 

In de indirecte rede blijven de aanhalingstekens weg. Met de indirecte rede worden zinnen bedoeld die niet letterlijk zo gezegd zijn. Hij zei dat hij Fenna had gesproken.  

Aanhalingstekens worden ook gebruikt:  
- Als je eigenlijk het tegenovergestelde bedoelt: Dat was een ‘geslaagde’ grap.  
- Als je de titel van een boek of film noemt: Ik vind ‘Boy’ van Roald Dahl een mooi boek 

Tot slot zorgen hoofdletters ook voor een goede leesbaarheid. Je schrijft ze aan het begin van de zin, maar ook bij eigen namen. Dat zijn namen van mensen, dieren, straten of gebouwen. Ook worden titels van boeken of films, aardrijkskundige namen en sommige feestdagen en merknamen met hoofdletters geschreven.  

Voorzetsels 

Een voorzetsel is een klein woordje zoals op, voor, bij, aan. 
Voorzetsels staan meestal in de buurt van een zelfstandig naamwoord.  
Ze geven vaak een plaats aan. 

Ik zag muizen op, in, bij, naast, achter de kast. 

Voorzetsels kunnen ook voor deze woorden staan:  

Mij, jou, hem, haat, ons, jullie en hun. 

Zij is een zus van mij.  
Ik ga met jou.  
Ze is bij hem.  
Jan loopt voor ons.  

Of voor een groepje woorden:  

Voor het kleine meisje.  
Met je leuke vriend.  
Uit een heel ver land.  

Ik ga met Lot naar het bos achter de molen.  

 

Nieuwe woorden leren  

In een tekst staan vaak woorden die je nog niet kent. Door goed te lezen en te kijken, ontdek je wat de woorden beteken.  
Er zijn verschillende manieren om nieuwe woorden te leren. 

Je kunt de betekenis zoeken in:  

• Het woord zelf  

• Een afbeelding bij de tekst  

• Uitleg in de tekst  

• Een woord dat hetzelfde betekent  

• Een woord dat het tegenovergestelde betekent  

• Een voorbeeld  

• De context  

Vind je de betekenis van een woord niet in of bij de tekst? Dan kun je nog:  

• De betekenis aan iemand vragen  

• De betekenis opzoeken in een woordenboek of op de computer  

Samengestelde zinnen  

In een zin staan bijna altijd een onderwerp en een persoonsvorm.  
Wij bezoeken een museum. 

Er zijn ook zinnen met twee onderwerpen en twee persoonsvormen. 
Vandaag bezoeken we een museum en morgen gaan we naar een concert.  

Een zin met onderwerpen en twee persoonsvormen noem je een samengestelde zin.

In een samengestelde zin staat vaak een voegwoord dat de twee zinnen aan elkaar verbindt. Voorbeelden van voegwoorden zijn: en, maar, omdat, want, daardoor. 

Een voegwoord staat meestal in het midden van een zin, maar het kan ook vooraan staan.  

Ik trakteer, omdat ik jarig ben  

Omdat ik jarig ben, trakteer ik.
 

Persoonsvorm vinden  

Er zijn drie manieren om de persoonsvorm te vinden  

1. Maak de zin vragend.
De persoonsvorm staat dan vooraan in de zin  
We fietsen  door de regen naar oma. --> Fietsen  we door de regen naar oma? 

2. Je zet de zin in een andere tijd.  
Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.
Vandaag rijden  we door het bos. --> Gisteren reden  we door het bos.  

3. Je zet het onderwerp in het meervoud of enkelvoud.  
Het werkwoord dat verandert is de persoonsvorm. 
Ik heb  een wandeling gemaakt. --> We hebben  een wandeling gemaakt.  

Werkwoorden 

Werkwoorden zeggen wat mensen doen  
Of wat dieren, planten of dingen doen.  
Een werkwoord ziet er niet altijd hetzelfde uit.  
Het heeft verschillende vormen.  
De vorm past bij wie het doet.  

Ik loop  
Jij loopt  
Hij loopt  
Wij lopen  
Jullie lopen  
Zij lopen  

Ik maak  
Jij maakt  
Hij maakt  
Wij maken  
Jullie maken  
Zij maken  

Lidwoorden  

Namen van dieren, planten en dingen zijn zelfstandige naamwoorden 
Voor een zelfstandig naamwoord kun je altijd de, het of een zetten. 
Deze kleine woorden noem je lidwoorden. 

Soms is het heel duidelijk dat iets een mens, dier, plant of ding is.  
Bijvoorbeeld: De meester, de vos, de roos, het potlood.  
Het zijn woorden voor dingen die je kunt zien.

Verwijswoorden 

Verwijswoorden zijn kleine korte woorden. Ze verwijzen naar (groepjes) woorden of naar hele zinnen, die al eerder in de tekst genoemd zijn.  

Ik heb hem daar  toen zien rennen 

Maar wie is ik? En wie is hem? En waar is daar? Dat weet je niet, want dit zijn allemaal verwijswoorden. Pas als je weet waar ze naar verwijzen wordt alles duidelijk. Kijk maar:  

Ik ben Lars. Eergisteren was ik in het park. Brian was toen ook in het park. Ik heb hem daar toen zien rennen.  

Nu weet je: ik = Lars, hem = Brian, daar = in het park, toen = eergisteren 

Je verwijst met persoonlijke, bezittelijke of aanwijzende voornaamwoorden. Let op dat je het goede verwijswoord kiest. Dit zijn belangrijke regels:  

Als je verwijs naar een ding, mens of dier, dan kijk je of het om een mannelijk of vrouwelijk woord gaat en of het enkelvoud of meervoud is.  

De jongen  Ik zie hem (mannelijk)  
De schrijfster  Ik zie haar (vrouwelijk)  
De kinderen  Ik zie hen ( meervoud)  

Bij de- woorden gebruik je andere verwijswoorden dan bij het woorden.  
Bij de woorden gebruik je die of deze:  
De jongen die  daar loopt  
Die jongen ken ik. Deze  jongen niet  

Bij het- woorden gebruik je dat of dit:  

Het meisje dat  daar zit  
Dat  meisje ken ik ook. Dit  meisje niet 

Let op als je naar een hele zin verwijst gebruik wat  

Het heeft me erg geholpen, wat  ik erg fijn vind. 
Hij wist het al, wat  me verbaast. 

Ook na de woorden alle, iets, niets, veel weinig en na de overtreffende trap gebruik je wat 

Dit is alles wat  ik weet.  
Het is gewoon iets wat  me stoort. 
Er is weinig wat  ik niet weet.  
Dit is het mooiste wat  ik ooit heb gedaan.

 

Zinsdelen 

 

Een zin bestaat uit woorden. Sommige woorden horen bij elkaar  

Mijn vader en moeder kopen een nieuwe auto 

De woorden mijn + vader + en + moeder horen bij elkaar.  
Ze vormen samen een zinsdeel. 
Dit zinsdeel is het onderwerp.  

Kopen is een apart zinsdeel,  
Dit zinsdeel zegt wat vader en moeder doen.  

De woorden een + nieuwe + auto horen ook bij elkaar.  
Ze vormen samen ook een zinsdeel  
Dit zinsdeel zegt wat vader en moeder kopen. 

Zelfstandige naamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden 

Een zelfstandig naamwoord is een woord voor een mens, dier, plant of ding.
Voor zelfstandige naamwoorden kun je de, het of een zetten.  

Voor een zelfstandig naamwoord kunnen ook andere woorden staan.  
Die woorden zeggen iets over het zelfstandig naamwoord.  
Je noemt deze woorden bijvoeglijke naamwoorden.

Telwoorden 

Er zijn woorden die zeggen hoeveel het er zijn:  (hoofdtelwoorden)
Zes, twaalf, twintig.  

Of woorden die iets over de volgorde zeggen:  (rangtelwoorden)
Derde, zevende honderdste 

Je noemt al deze woorden telwoorden. 

Er zijn ook woorden die niet precies zeggen hoeveel het er zijn:  
Enkele, weinig, veel. 

Soms wordt er geen getal genoemd, maar wel een volgorde: 
middelste, laatste. 

Ook deze woorden noem je telwoorden. 

Samenstellingen 

Als een woord uit twee of meer delen bestaat, noem je dat een samenstelling. 
De delen van een samenstelling kunnen ook apart voorkomen.  

Een samenstelling kan bestaan uit:  

• Twee zelfstandige naamwoorden:  

Buikpijn, huiswerk, rugzak, bergtop  

• Een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord of een werkwoord:  

Roodborstje, kleinkind, hardlopen, dichtdoen 

• Een voorzetsel en een werkwoord of een zelfstandig naamwoord 

Presentatie/spreekbeurt 

Als je je presentatie goed hebt voorbereid, kun je die presentatie ook echt gaan houden. 

Je verhaal komt het best over als het logisch in elkaar zit. Als het een samenhangend geheel is en niet van losse eindjes en weetjes aan elkaar hangt. Je kunt zinnen gebruiken die de structuur in je presentatie duidelijk maken. Bijvoorbeeld: zoals ik net al zei, ik geef hier straks een voorbeeld van. Maak verbanden tussen zinnen duidelijk met signaalwoorden zoals: zodat, daarom, omdat, bovendien, toch, maar, want of dus.  

Soms moet je tijdens een presentatie improviseren. Bijvoorbeeld omdat er iets gebeurt waaraan je vooraf niet hebt gedacht. Dan kan het helpen om hardop na te denken. Daardoor krijg je alles sneller op een rijtje. Het is dus helemaal niet erg als je even moet nadenken.  

Bij je presentaties kun je de luisteraars uitnodigen om vragen aan jou te stellen. Bijvoorbeeld als iets niet duidelijk is of als ze nog meer willen weten. Het is handig om de vraag kort te herhalen. Dan weet je zeker dat je het goed begrepen hebt. En misschien heeft niet iedereen de vraag goed gehoord. Als jij hem herhaalt weet iedereen waarop je antwoord geeft.  

Beantwoord de vragen altijd zo goed mogelijk, maar wees ook eerlijk wanneer je het antwoord een keer niet weet. Je kunt eventueel vragen of het goed is dat je dat na afloop opzoekt. Je kunt er op een later moment nog op terug komen.  

Spreken voor publiek  

Als spreker let je op verschillende dingen tijdens je presentatie, zoals hoe je spreekt, welke mimiek je gebruikt en welke gebaren je maakt. En natuurlijk ook op wat je vertelt. Je zorgt ervoor dat je een samenhangend verhaal vertelt en dat je woordgebruik en het onderwerp waarover je vertelt, passen bij je doelgroep.  

Ook als luisteraar let je al op deze dingen bij een spreker. Je beoordeelt dan het spreken zelf en de inhoud van het verhaal. Bovendien interpreteer je de lichaamstaal en het verhaal van de spreker.  

 

Je let dus op:  

Spreken 

• Stemgebruik  

• Houding  

• Gebaren  

• Mimiek  

Inhoud 

• Juistheid van feiten  

• Samenhangend verhaal  

• Boeiend, saai, grappig enzovoort 

Interpreteren 

• Wat denk je dat de spreker bedoelt met zijn verhaal?  

• Wat laat de lichaamstaal zien denk je? 

Probeer goede feedback te geven als je beoordeelt. Dus:  

• Begin met positieve feedback die je echt meent  

• Gebruik persoonlijke zinnen zoals: Ik vind…, ik denk….., ik merk….. 

• Controleer of de ander naar je feedback luistert  

• Controleer of de ander je feedback begrijpt en accepteert 

Terug naar groep 6