Hulpschrift groep 5 taal

Hieronder staan de hulpkaarten voor taal groep 5

Terug naar groep 5

Woordsoorten

Zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord en lidwoord 

Mensen, dieren, planten, en dingen hebben een naam: meisje, vos, struik, potlood. Ook begrippen hebben een naam: liefde, ziekte, tijd, hulp. Je noemt deze woorden zelfstandige naamwoorden. 

Voor een zelfstandig naamwoord kun je altijd de, het of een zetten.  
Je noemt deze woordjes lidwoorden.  

Voor een zelfstandig naamwoord kunnen ook andere woorden staan. Die woorden zeggen iets over het zelfstandig naamwoord: mooi, groot, bruin, rond.  
Je noemt deze woorden bijvoeglijke naamwoorden. Een bijvoeglijk naamwoord zegt vaak iets over wat je er van vindt. Of iets over de vorm, de grootte, de kleur of materiaal waar het van gemaakt is.  

Het bijvoeglijke naamwoord goede zegt iets over het zelfstandig naamwoord koning. Daarvoor staat het lidwoord een.  

Ik ben een goede koning

Dubbele punt, puntkomma en komma 

A: Inge vraagt: “Wat vind jij de leukste sport?” 

     Maud antwoordt: “Ik vind zwemmen het leukst” 

     Inge zegt: “Ik ook, want ik ben er erg goed in” 

B: Inge vraagt wat Maud de leukste sport vindt.  

    Maud antwoordt dat ze zwemmen het leukst vindt 

    Inge zegt dat zij dit ook vindt, omdat ze er erg goed in is.  

In tekst A staat precies wat Inge en Maud hebben gezegd.  
Daarom gebruik je in de zinnen een dubbele punt en aanhalingstekens.  

In tekst B staan niet precies de woorden van Inge en Maud.  
Daarom gebruik je hier geen aanhalingstekens.  

Maak je van twee zinnen één zin? Dan zet je er een komma tussen.  

Ik ben blij. Ik win een prijs à Ik ben blij, want ik win een prijs.  

Bij het woord en schrijf je geen komma  

Ik win de wedstrijd. Ik krijg de prijs à Ik win de wedstrijd en ik krijg de eerste prijs  

Een komma gebruik je ook als je een aantal dingen opnoemt. Dat heet een opsomming. Voor een opsomming schrijf je ook vaak een dubbele punt.  

Deze sporten vind ik leuk: voetbal, judo, zwemmen, atletiek 

Ook tussen verschillende bijvoeglijke naamwoorden schrijf je een komma.  

Ik zag een gevaarlijke, grote, bruine hond.  

 

Leestekens 

Leestekens worden gebruikt om een tekst beter leesbaar te maken. Een punt staat achter een zin, een komma vaak midden in een zin. Als je een komma ziet staan, neem je even een korte leespauze. Je gebruikt een komma:  

• Als je van twee zinnen één zin maakt. De komma komt voor het voegwoord: We gingen bij oma op bezoek, want ze was zondag jarig. 

• Bij een opsomming: Ik hou van kikkers, slangen, hagedissen en leguanen 

• Tussen twee bijvoeglijke naamwoorden: Zij droeg een mooie, lange jurk 

• Tussen twee persoonsvormen: Wat hij gezegd heeft, zal ik nooit vergeten  

Voorzetsels 

Een voorzetsel is een klein woordje zoals op, voor, bij, aan. 
Voorzetsels staan meestal in de buurt van een zelfstandig naamwoord.  
Ze geven vaak een plaats aan. 

Ik zag muizen op, in, bij, naast, achter de kast. 

Voorzetsels kunnen ook voor deze woorden staan:  

Mij, jou, hem, haat, ons, jullie en hun. 

Zij is een zus van mij.  
Ik ga met jou.  
Ze is bij hem.  
Jan loopt voor ons.  

Of voor een groepje woorden:  

Voor het kleine meisje.  
Met je leuke vriend.  
Uit een heel ver land.  

Ik ga met Lot naar het bos achter de molen.  

 

Nieuwe woorden leren  

In een tekst staan vaak woorden die je nog niet kent. Door goed te lezen en te kijken, ontdek je wat de woorden beteken.  
Er zijn verschillende manieren om nieuwe woorden te leren. 

Je kunt de betekenis zoeken in:  

• Het woord zelf  

• Een afbeelding bij de tekst  

• Uitleg in de tekst  

• Een woord dat hetzelfde betekent  

• Een woord dat het tegenovergestelde betekent  

• Een voorbeeld  

• De context  

Vind je de betekenis van een woord niet in of bij de tekst? Dan kun je nog:  

• De betekenis aan iemand vragen  

• De betekenis opzoeken in een woordenboek of op de computer  

Werkwoorden 

Werkwoorden zeggen wat mensen doen  
Of wat dieren, planten of dingen doen.  
Een werkwoord ziet er niet altijd hetzelfde uit.  
Het heeft verschillende vormen.  
De vorm past bij wie het doet.  

Ik loop  
Jij loopt  
Hij loopt  
Wij lopen  
Jullie lopen  
Zij lopen  

Ik maak  
Jij maakt  
Hij maakt  
Wij maken  
Jullie maken  
Zij maken  

Lidwoorden  

Namen van dieren, planten en dingen zijn zelfstandige naamwoorden 
Voor een zelfstandig naamwoord kun je altijd de, het of een zetten. 
Deze kleine woorden noem je lidwoorden. 

Soms is het heel duidelijk dat iets een mens, dier, plant of ding is.  
Bijvoorbeeld: De meester, de vos, de roos, het potlood.  
Het zijn woorden voor dingen die je kunt zien.

Meervoud 

De meeste woorden zet je in het meervoud door er -s of -en achter te zetten:  

tafel- tafels  
tram – trams  
stoel – stoelen  
trein – treinen  

Soms verdubbelt dan de medeklinker:  

bus – bussen  
rok – rokken  
bel – bellen  
kar – karren  

Maar er zijn ook woorden waarbij het meervoud op andere manieren wordt gevormd.  

• Eindigt een woord op een –a –i –o –u of –y dan eindigt het meervoud op ‘s  

aria’s  
ski’s  
paraplu’s  
baby’s  

•  Een aantal woorden krijgt –eren  

kind- kinderen  
ei- eieren  
blad – bladeren  
kalf – kalveren  
lied- liederen  
volk – volkeren  

Sommige woorden hebben een afwijkend meervoud  

musicus – musici  
koe – koeien  
technicus – technici  
vlo – vlooien  

Sommige woorden hebben twee meervouden:  

Woorden op –um :  datum- datums/data, museum – museums/musea 
Woorden op – is :  crisis – crisissen/crises, basis – basissen/bases 
Woorden op –man:  vakman – vaklui/vaklieden, koopman – kooplui/kooplieden 
Woorden op –ie:  provincie – provinciën/provincies, kolonie – koloniën/kolonies    
Woorden op – e :  gemeente – gemeenten/gemeentes, ziekte – ziekten/ziektes 

Sommige woorden krijgen een klinkerwisseling:  

schip – schepen, stad – steden, raadslid – raadsleden 

Sommige woorden kun je niet in het meervoud zetten:  

goud, melk, muziek,  heelal, rijst  

Van sommige woorden bestaat alleen een meervoud: 

Mazelen, hersenen, financiën, notulen 

Verwijswoorden 

Verwijswoorden zijn kleine korte woorden. Ze verwijzen naar (groepjes) woorden of naar hele zinnen, die al eerder in de tekst genoemd zijn.  

Ik heb hem daar  toen zien rennen 

Maar wie is ik? En wie is hem? En waar is daar? Dat weet je niet, want dit zijn allemaal verwijswoorden. Pas als je weet waar ze naar verwijzen wordt alles duidelijk. Kijk maar:  

Ik ben Lars. Eergisteren was ik in het park. Brian was toen ook in het park. Ik heb hem daar toen zien rennen.  

Nu weet je: ik = Lars, hem = Brian, daar = in het park, toen = eergisteren 

Je verwijst met persoonlijke, bezittelijke of aanwijzende voornaamwoorden. Let op dat je het goede verwijswoord kiest. Dit zijn belangrijke regels:  

Als je verwijs naar een ding, mens of dier, dan kijk je of het om een mannelijk of vrouwelijk woord gaat en of het enkelvoud of meervoud is.  

De jongen  Ik zie hem (mannelijk)  
De schrijfster  Ik zie haar (vrouwelijk)  
De kinderen  Ik zie hen ( meervoud)  

Bij de- woorden gebruik je andere verwijswoorden dan bij het woorden.  
Bij de woorden gebruik je die of deze:  
De jongen die  daar loopt  
Die jongen ken ik. Deze  jongen niet  

Bij het- woorden gebruik je dat of dit:  

Het meisje dat  daar zit  
Dat  meisje ken ik ook. Dit  meisje niet 

Let op als je naar een hele zin verwijst gebruik wat  

Het heeft me erg geholpen, wat  ik erg fijn vind. 
Hij wist het al, wat  me verbaast. 

Ook na de woorden alle, iets, niets, veel weinig en na de overtreffende trap gebruik je wat 

Dit is alles wat  ik weet.  
Het is gewoon iets wat  me stoort. 
Er is weinig wat  ik niet weet.  
Dit is het mooiste wat  ik ooit heb gedaan.

 

Zinsdelen 

 

Een zin bestaat uit woorden. Sommige woorden horen bij elkaar  

Mijn vader en moeder kopen een nieuwe auto 

De woorden mijn + vader + en + moeder horen bij elkaar.  
Ze vormen samen een zinsdeel. 
Dit zinsdeel is het onderwerp.  

Kopen is een apart zinsdeel,  
Dit zinsdeel zegt wat vader en moeder doen.  

De woorden een + nieuwe + auto horen ook bij elkaar.  
Ze vormen samen ook een zinsdeel  
Dit zinsdeel zegt wat vader en moeder kopen. 

Persoonsvorm vinden  

Er zijn drie manieren om de persoonsvorm te vinden  

1. Maak de zin vragend 
De persoonsvorm staat dan vooraan in de zin  

We fietsen door de regen naar oma. --> Fietsen we door de regen naar oma? 

2. Je zet de zin in een andere tijd.  
Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm 

Vandaag rijden we door het bos. --> Gisteren reden we door het bos.  

3. Je zet het onderwerp in het meervoud of enkelvoud.  
Het werkwoord dat verandert is de persoonsvorm  

Ik heb een wandeling gemaakt. --> We hebben een wandeling gemaakt.

Telwoorden 

Er zijn woorden die zeggen hoeveel het er zijn:  (hoofdtelwoorden)
Zes, twaalf, twintig.  

Of woorden die iets over de volgorde zeggen:  (rangtelwoorden)
Derde, zevende honderdste 

Je noemt al deze woorden telwoorden. 

Er zijn ook woorden die niet precies zeggen hoeveel het er zijn:  
Enkele, weinig, veel. 

Soms wordt er geen getal genoemd, maar wel een volgorde: 
middelste, laatste. 

Ook deze woorden noem je telwoorden. 

Samenstellingen 

Als een woord uit twee of meer delen bestaat, noem je dat een samenstelling. 
De delen van een samenstelling kunnen ook apart voorkomen.  

Een samenstelling kan bestaan uit:  

• Twee zelfstandige naamwoorden:  

Buikpijn, huiswerk, rugzak, bergtop  

• Een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord of een werkwoord:  

Roodborstje, kleinkind, hardlopen, dichtdoen 

• Een voorzetsel en een werkwoord of een zelfstandig naamwoord 

Terug naar groep 5